Βασικοί Ορισμοί


Α
Ακάτιος ιστός
Ο πλώριος ιστός (fore mast) . (βλ. Τουρκέτο )
Ακρόπρωρο
Στα παλιά ιστιοφόρα οι διακοσμητικές παραστάσεις συνήθως γυναικείας μορφής που τοποθετούνταν στην πλώρη του σκάφους.
Άλμπουρο
Κατάρτι, ιστός που εξυπηρετούν τη στερέωση των αντενών και το χειρισμό των ιστίων /πανιών (masts).
Αμπάρι
Ο εσωτερικός χώρος ενός πλοίου που προορίζεται για φορτία και βρίσκεται ανάμεσα στο χαμηλότερο κατάστρωμα και τη σεντίνα.
Αναβάθρα
Κινητή σκάλα από ξύλο ή σχοινί Ανεμόσκαλα.
Αντένα
Κάθε οριζόντιος (αναρτώμενος) ιστός στον οποίο δένονται τα Ιστία.
Αντλία< -ες/span>
Χειροκίνητες μηχανικές κατασκευές με σκοπό την άντληση των υδάτων από τα κατώτερα τμήματα του σκάφους (σεντίνα).
Αρμαδούρα
To πρώτο και μεγαλύτερο σκαλοπάτι για τα δεσίματα των σχοινιών.
 

Β
Βαθυκά
Το μεγαλύτερο βύθισμα του σκάφους στο νερό.
Βαρούλκο - Βίτσι
Κάθε είδους μηχανή - μηχανισμός με τον οποίο σηκώνουμε μεγάλα βάρη.
 

Γ
Γάμπια
Ναυτικό πανί σε σχήμα τραπεζοειδές (square sail).
Γάστρα
Το υποθαλάσσιο μέρος του σκάφους κάτω από την ίσαλο γραμμή.
 

Δ
Διάκι ή Λαγουδέρα
Η λαβή του πηδαλίου.
Δόλωνας ή Γάμπια
Τετράγωνο πανί που δένεται στον ιστό της μαΐστρας.
 

Ε
Εξαρτισμός
Το σύνολο των σκοινιών και των εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη του ιστού.
Επίδρομος (μπούμα)
Πρίμα Πανί.
Επίστεγο (κάσσαρο)
Στα παλαιά ιστιοφόρα, υπερυψωμένο μέρος του καταστρώματος μεταξύ του ψηλότερου σημείου τους πρύμνης και του ιστού της μαΐστρας (που βρίσκεται στο κέντρο του πλοίου) στο οποίο τοποθετούνταν κατά κανόνα οι κοιτώνες των αξιωματικών.
Επίτονοι
Πλευρικά ξάρτια για την πλευρική στήριξη του άλμπουρου (shrouds).
 

Ζ
Ζυγόν (καμάρι)
Τα δυο άκρα των νομέων στις πλευρές του σκάφους, ενωμένα ανά ζευγάρια με δοκάρια τα οποία λέγονται ζυγά ή καμάρια.
 

Θ
Θωράκιο Ιστού
(βλ. Κόφα)
 

Ι
Ίσαλος γραμμή
Η γραμμή στην επιφάνεια της θάλασσας που χωρίζει τα δύο τμήματα του σκάφους (water line).
Ιστίο
Το πανί που λειτουργεί ως κύριο μέσο πρόωσης του ιστιοφόρου (sail).
Ιστίο πρυμνιό
Το πιο χαμηλό από τα τετράγωνα πανιά που είναι δεμένα στον ιστό της μετζάνας.
Ιστός ή κατάρτι
Οι ιστοι ή κατάρτια στα ιστιοφόρα πλοία εξυπηρετούν τη στερέωση των αντενών και τη στήριξη- χειρισμό ιστίων /πανιών (Masts).
Ιστός κοντραφλόκου
Ιστός τοποθετημένος επάνω και προεκτεινόμενος του μπομπρέσου.
Ιστός της μεγίστης ή της μαΐστρας
Ιστός τοποθετημένος συνήθως στο κέντρο του σκάφους.
Ιστός του επίδρομου (μετζάνα)
Το τελευταίο κατάρτι του πλοίου, δηλαδή αυτό που βρίσκεται πιο κοντά στην πρύμνη.
 

Κ
Καλαφάτισμα
Το γέμισμα των σχισμών (ρωγμών) των παλαιών ξύλινων πλοίων, το οποίο πραγματοποιούνταν με ξεφτίσματα από κάβους, στριμμένα και ποτισμένα με πίσσα, στο στάδιο τους τοποθέτησης τους επένδυσης του σκαριού.
Καμάρια
(Βλ. Ζυγοί)
Καπόνι
Χοντρή ξύλινη κατασκευή με ενσωματωμένους τροχούς , τοποθετημένη στην άκρη τους πλώρης, που χρησίμευε για την άρση τους άγκυρας από τη θάλασσα στο κατάστρωμα.
Καρίνα ή καρένα
Η βάση κατασκευής μιας λέμβου.
Καρνάγιο
Μικρό ναυπηγείο για επισκευές.
Κατάρτι μικρό
Τμήμα (ολόκληρο ή μέρος αυτού) καταρτιού που βρίσκεται πάνω από τα κύρια κατάρτια του σκάφους.
Κατάστρωμα
Το δάπεδο που καλύπτει εξωτερικά το σκαρί κάθε σκάφους.
Καφασωτό
Ξύλινο πλέγμα δοκών τιθέμενο επί του καταστρώματος ως οροφή ανοιγμάτων με σκοπό τον αερισμό-φωτισμό εσωτερικών τμημάτων του πλοίου.
Κεραία
(Βλ. Αντένα)
Κέρας
Ξύλινη αντένα που εκτείνεται από την κορυφή του άλμπουρου γνωστό και ως πίκι
Κέρκος ή μάτσα
Επιμήκης δοκός κάθετη στον ιστό του επίδρομου με κατεύθυνση τους την πρύμνη. Γνωστή και ως Ράντα
Κουβέρτα
Κατάστρωμα
Κουντρίνι ή σίπαρος
Ελαφρό τετράγωνο ιστίο. Χρησιμοποιείται όταν ο άνεμος είναι ασθενής ή μέτριος.
Κουπαστή
Το ανώτερο ύψος των πλευρών μιας βάρκας - πλοίου
Κουρζέτο
Καμπύλο επίπεδο δοκάρι στα πλάγια του καταστρώματος για να φεύγουν τα νερά από το κατάστρωμα.
Κύτος
Το κάτω κοίλο μέρος του πλοίου, ο εσωτερικός χώρος που προορίζεται για το φορτίο.
 

Λ
Λαγουδέρα (ή Διάκι)
Η λαβή του πηδαλίου (βλ. Διάκι).
Λατίνι
Τριγωνικό πανί και χρησιμοποιείται κυρίως σαν φλόκος.
 

Μ
Μαΐστρα ή Μεγίστη
Όνομα του βασικού τριγωνικού πανιού που σηκώνεται στο πρυμνιό-μεγάλο άλμπουρο (main sail).
Μαντέκια
Τα σχοινιά από τα οποία αναρτώνται οι αντένες
Μάσκες
Τμήματα των πρόσθιων πλευρών (πρόσοψης) του πλοίου
Μετζάνα (ιστός επίδρομου)
Ο τρίτος προς τα πρίμα ιστός.
Μουδάρισμα
Περιορισμός τους επιφάνειας του πανιού σε περίπτωση ισχυρού ανέμου ή κακοκαιρίας.
Μπαλόνι
Μεγάλο σακκοειδές τριγωνικό πανί.
Μπόμπα
Χειροκίνητος οριζόντιος μηχανισμός για το ανέβασμα της άγκυρας συνήθως σε μικρά σκάφη
Μπομπρέσο Πρόβολος
Κατάρτι σχεδόν οριζόντιο με κλίση προς τα επάνω που προεξέχει από την πλώρη
Μπουρίνα
Συνδυασμός σχοινιών προσδεμένων στα πλευρά τετράγωνων ιστίων με σκοπό την διατήρηση τους σε ανοικτή θέση και αποφυγή καταστροφής τους από την πρόσφυση του ανέμου.
Μπρατσόλι
Η γωνιακή σύνδεση μεταξύ του σκελετού τους πλοίου και τους επένδυσης.
Μπρούλια
Συστολείς για το τέντωμα σχοινιών που στηρίζουν ιστούς και αντένες
 

Ν
Νομέας ή Πόστες
Τα πλευρά του σκάφους τοποθετημένα κάθετα προς την καρένα και μέχρι το ύψος του καταστρώματος.
 

Ξ
Ξάρτι
Καθένα από τα πλευρικά σχοινιά τα οποία χρησιμοποιούνται για την στήριξη του καταρτιού στο πλοίο.
 

Π

Πάγκος
Σανίδα τοποθετημένη κάθετα σε ένα σκάφος για να μπορούν να κάθονται οι κωπηλάτες.
Παραπέτο
Στηθαίο που αποτελεί την προέκταση των πλευρών του πλοίου μέχρι την κουπαστή.
Πηδάλιο
Όργανο κατεύθυνσης και πλοήγησης σκάφους.
Πίγκος
Ιστιοφόρο με τρία σαρακηνά κατάρτια (δηλαδή μονοκόμματα με τετράεδρη κορυφή, που χρησιμοποιούνταν γενικά στα πλοία με πανιά λατίνια), το πλέον πρωραίο εκ των οποίων ήταν πολύ επικλινές τους τα εμπρός.
Πίκι
(Βλ. Κέρας)
Πλώρη
Το μπροστινό μέρος τους σκάφους.
Πλωριός παπαφίγκος
Το ίδιο πανί που βρίσκεται στο κατάρτι του τουρκέτου.
Ποδιά
Το άκρο ή η κάτω πλευρά οποιουδήποτε πανιού.
Ποδόσταμο (πρύμνης - πλώρης)
Δομικό στοιχείο στο οποίο καταλήγει το σκάφος σε κάθε του άκρη. Μπορεί να είναι ίσιο ή καμπύλο.
Πόστα
(βλ. Νομέας)
Πρόβολος
(βλ. Μπομπρέσο)
Πρύμνη
Το πίσω μέρος τους σκάφους.
Πτερύγιο πλοήγησης
Μεγάλο κουπί τοποθετημένο πλευρικά που χρησιμοποιείται για την πλοήγηση του σκάφους.
 

Ρ
Ράντα
Η ξύλινη οριζόντια δοκός πάνω στην οποία δένεται το κάτω μέρος του τραπεζοειδούς ιστίου η «Μπούμα». Συνηθίζεται να αναφέρεται και το ιστίο «Μπούμα» ως «Ράντα».
 

Σ
Σακολέβα
Τραπεζοειδές πανί, τοποθετημένο δηλαδή στο κατάρτι που υποστηρίζεται από μια διαγώνια δοκό (γνωστή ως σταλίδα ή κοντάρι).
Σεντίνα
Εσωτερικό κάτω μέρος του καραβιού, όπου συνήθως τοποθετείται η σαβούρα και συγκεντρώνονται τα βρώμικα νερά.
Σκαρί
Το σύνολο των κατασκευών που αποτελούν το σώμα οποιουδήποτε πλοίου ή σκάφους.
Σκάτσα
Μέρος τους κατασκευής του σκαριού πάνω στο οποίο τοποθετείται και σφηνώνεται η βάση του καταρτιού.
Σκότα
Σχοινί που χρησιμοποιείται για να κραταεί το πανί υπήνεμα.
Σπινακόξυλο
Η μάτσα που χρησιμοποιείται στο πανί μπαλόνι
Στάντζος
Καραβόσκοινο το οποίο στηρίζει τον ιστό από τη μεριά της πλώρης. (Βλ και Στράλι)
Στήριγμα
Το τελευταίο στοιχείο του πλευρικού νομέα
Στράλια
Tα σχοινιά που στηρίζουν το άλμπουρο προς πλώρα.
 

Τ
Τζένοα
Μεγάλο έκτασης πανί του οποίου η πρυμνιά πλευρά φθάνει πρύμα από το άλμπουρο.
Τουρκέτο
Ο πλώριος ιστός (fore mast).
Τρόχιλος - Μακαράς
Εξαρτήματα τα οποία χρησιμεύουν για την ανύψωση βαρών και αλλαγή κατεύθυνσης των σχοινιών στο σκάφος.
Τσαμαντάνια
Μικρά σχοινάκια ραμμένα στο κάτω μέρος του πανιού με τα οποία μουδάρουμε σε περίπτωση κακοκαιρίας.
 

Υ
Ύφαλα
Τα μέρη του σκάφους που βρίσκονται μέσα στο νερό.
Ύψος της κατασκευής
Η απόσταση από την καρίνα μέχρι το κύριο κατάστρωμα.
Ύψος εξάλων
Η απόσταση μεταξύ καταστρώματος και ισάλου γραμμής.
 

Φ
Φύλλα
Μέρη του υφάσματος με τα οποία συρράπτεται το ιστίο.
Φλόκος
Τριγωνικό μπροστινό πανί χωρίς να φτάνει πίσω από το άλμπουρο.
 

Ψ
Ψάθα
Είδος πανιού